Je wordt zwaarder of dikker doordat je te veel eet. Ook als je daar zelf hélémaal niets aan kunt doen. “Dik ben je niet voor de lol.”
Prof. dr. Liesbeth van Rossum (Erasmus MC) was in haar jeugd een begenadigd atlete, gespecialiseerd in het verspringen en de sprint. Al haar medailles vallen echter in het niet bij de erkenning die ze kreeg als internist, endocrinoloog en hoogleraar obesitas en stresshormonen.
Ze werd door haar onderzoeken een opvallende pleitbezorger voor de zwaargewichten in onze maatschappij. Tegen de stroom in verkondigt zij – met de wetenschap aan haar zijde – dat niet elk dikkertje zélf de oorzaak is van zijn of haar obesitas. Door fouten in het DNA en door de werking van het stresshormoon cortisol zijn er ook oorzaken aan te wijzen, waardoor mensen buiten hun eigen wil om te dik worden. De kennis die ten grondslag ligt aan deze tegendraadse feiten, verschijnt deze week in haar nieuwe boek VET belangrijk, dat ze samen schreef met collega Mariëtte Boon.
Verstoorde communicatie
“Waarom is obesitas zo’n epidemie geworden?”, vroeg Van Rossum zich eerder af in een bericht op de website van het Erasmus MC. “Het antwoord op die vraag is simpel: we eten te veel en ongezond, en we bewegen te weinig. Maar waarom zijn behandelingen die zich alleen op die twee facetten richten dan zo weinig succesvol? Waarom vallen mensen heel vaak niet af? Dat komt omdat er meer factoren van invloed zijn. Gelukkig is aan veel van deze factoren wat te doen.”
Van Rossum vertelt in het bericht over een zeldzame genetische afwijking die de communicatie verstoort tussen het maagdarmkanaal en de hersenen en daardoor het hongergevoel vergroot. Dit foutje in het DNA komt niet veel voor (bij ongeveer twee procent van de mensen met obesitas). Van Rossum: “Doordat we daar nu beter onderzoek naar verrichten, zien we inmiddels vaker soortgelijke DNA-foutjes die ook een rol spelen bij het ontstaan van obesitas. En ook voor sommige van die foutjes worden nu geneesmiddelen ontwikkeld.”
Snacktrek
Van Rossum ontdekte ook dat veel obesitas-gevallen gerelateerd zijn aan het stresshormoon cortisol. Zo zegt ze deze week in Vrij Nederland: “Wat doet cortisol? Het geeft snacktrek. Het doet er daarom toe dat mensen snappen wat er gebeurt als ze appeltaart ruiken en dat ze bij stress door cortisolwerking naar chocola worden getrokken en niet naar de schaal appels die ernaast staat.”
Naast die extra kilo’s dankzij een verhoogd cortisolgehalte, helpt dit hormoon ook niet bepaald mee bij een evenwichtige verdeling van het vetweefsel in je lichaam. Zo krijg je dankzij cortisol meer buikvet en dat is nu juist de meest schadelijke van de verschillende soorten lichaamsvet.
Van Rossum is daarom een warm pleitbezorger voor de ‘bevrijding’ van veel zwaargewichten en vooral van het beter begrijpen van onbewuste voedselkeuzes bij sommigen. “Kijk verder dan de buik breed is!” pleit Van Rossum. “Als rekening wordt gehouden met dit soort factoren, is de kans dat je de juiste manier vindt om af te vallen, veel kansrijker.”
Lees in het kersverse interview in Vrij Nederland, naar aanleiding van de publicatie van VET belangrijk, hoe in ieder geval een deel van de obesitasepidemie te lijf kan worden gegaan.
10 lessen uit het boek VET belangrijk
1. Vet is een van de grootste organen (!) in ons lichaam
2. Vet maakt belangrijke hormonen aan en communiceert met de hersenen
3. Zonder vet zouden we helemaal niet kunnen leven
4. Te veel vet kan ziek maken doordat het vet uit balans en ontstoken raakt
5. Veel stress kan dik maken doordat stresshormonen leiden tot ‘snacktrek’ en meer buikvet
6. Er zijn twee soorten vet: bruin vet zet calorieën om in warmte en kan zo helpen wit vet te verliezen
7. Weinig slaap is funest voor het bioritme van ons vet
8. Prettige verrassing: door te eten draag je bij aan je verbranding
9. Er zijn veel verborgen dikmakers, zoals onbalans in onze darmbacteriën, bepaalde medicijnen en hormoon verstorende stoffen uit onze omgeving
10. Vet beïnvloedt onze eetlust en ons verzadigingsgevoel en met wat simpele trucks kun je deze zelf sturen
Bronnen: Erasmus MC en Vrij Nederland
Foto (midden): Liesbeth van Rossum (Erasmus MC)
Foto (onder): links Mariëtte Boon, rechts Liesbeth van Rossum (Ambo|Anthos uitgevers)
